Kara kutu, (İngilizce- Flight recorder) uçuş esnasında uçaktaki belli başlı verileri kaydetmeye yarayan cihazdır. Hava olayları ve kazalarının soruşturulmasında kolaylık sağlaması amacıyla hava taşıtlarında ve Formula 1 araçlarında bulunur.

Kara kutu ya da uçuş veri kaydedicisi, hava yollarını kullanan her aracın içerisinde bulunması zorunlu olan bir cihaz, uluslararası kullanılan şekli ile bir flight recorder ünitesidir.

Uçuş ile ilgili bütün bilgiler kara kutunun içine belirli bir algoritma ile kaydedilir. Böylece ihtiyaç duyulan anlarda uçuş verilerini yetkililer için ulaşılabilir kılar. Kara kutu düşünülenin aksine çoğunlukla siyah değil, parlak turuncu renktedir.

En ekstrem durumlara ve çarpmaya dayanıklı kara kutular, konuşmaları kaydeden yapıları ile havacılık araştırma sektörünün en özel araçlarından biridir.

Kara Kutu Ne İşe Yarar?

Kara kutu, uçak kazalarının anlaşılmasına ve bunlardan tecrübe kazanılmasına yardımcı olur. Cihazın ilk kullanımı 1947 yılına dayanır. 1958 yılından sonra ise Sivil Havacılık Kurulu tarafından hava taşıtlarında kullanılması zaruri hale getirilmiştir.

Kara kutu, uçakla ilgili her türlü bilgiyi ve konuşmaları depolar. Bunları dış katmanlarının güçlülüğü sayesinde birçok zorlu şarta rağmen günlerce koruyabilir.

Yolcu uçakları içerisindeki kara kutular, 90 gün boyunca deniz içerisinden sinyal yollayabilir. Ortalama 5 kilo ağırlığında olan kara kutular, deniz suyu ile etkileşime girdiği an aktif hale gelir ve sinyal yaymaya başlar. Böylece düşen bir uçağın yerini arayan her ekip, onu deniz altında bile bulabilir.

Pilotların konuşmaları, kara kutuya kaydedilir. Böylece araştırma görevlileri pilotların son konuşmalarını dinleyebilir. Ancak bu durum, her kara kutu için geçerli değildir. Bazı kara kutular sadece uçakla ilgili verileri kaydederken bazıları her iki işi de yapar.

Kara kutular, çarpışmadan en az şekilde etkilenmek için tasarlanır. Bunun için uçağın kuyruk kısmına yerleştirilirler.

Kara kutu bir granit kadar sağlam olacak şekilde tasarlanır. 1100 celsius derece sıcaklıkta bile yarım saat boyunca yapı bütünlüğü bozulmadan durabilir. 18 inch derinliğinde kumun altında çalışabilmelidir (45 santim).

Kara kutu, eski teknolojili bir cihaz olmasına rağmen günümüzde de aynı prensiple çalışır. Uçağın son 25 saatindeki verileri ile beraber kokpit içerisinde gerçekleşen konuşmaların son 2 saati, cihaz tarafından kayıt altına alınır.

Bunun dışında kara kutular askeri ve sivil olarak da 2 sınıfa ayrılır. Sivil uçakların içerisinde kesinlikle verileri silmeye yarayan herhangi bir tuş bulunmaz. Sivil uçaklarda kayıt altına alınan kara kutudaki veriler asla silinemez. Oysa askeri kara kutular yüksek önem arz eden görevlerde de kullanıldıkları için farklıdırlar. Düşman bölge üzerinde vurulan bir askeri pilot, bilgilerin düşman eline geçmemesi için kara kutudaki verileri uçakta bulunan tek bir tuşla ile silme yetkisine sahiptir. Böylece kara kutuda depolanan tüm veriler temizlenmiş olur.

Turuncu olmasına rağmen neden kara kutu denir?

Niçin bu şekilde adlandırıldığı kesin olarak bilinmiyor. Cihazı inceleyen bir gazetecinin, gizemli bir cihaz olmasına atıfla bu ismi taktığı yönünde bir teori var. Bir teoriye göre ise cihazın ilk modellerinin ‘film' temelli olması ve bozulmamaları için, fotoğrafçıların ‘karanlık odası' gibi hiçbir ışık almayacak şekilde karanlık olmasından dolayı bu şekilde adlandırıldılar. Kayıtlardaki ilk kullanımı, 1958 yılı ağustos ayındaki bir havacılık araştırma konseyi toplantısı sırasında, bir İngiliz Hava Kazaları Araştırma Şubesi yetkilisince olmuş.

Aslında havacılık endüstrisi ve resmi uçuş terminolojisinde bu cihazlara ‘kara kutu' denmiyor. Resmi adı ‘Flight Recorder (Uçuş Kaydedicisi)' veya ‘Flight Data Recorder (Uçuş Verileri Kaydedicisi)' şeklinde. Ama buna rağmen medyada ve gayri resmî kullanımda ‘kara kutu' şeklinde anılmaya devam ediliyorlar. Parlak turuncu renkte olmaları ise zorunludur. (İLKHA)